Kişisel Bilgi Yönetimi Bülten 16: Obsidian - Logseq - Coda karşılaştırma

Kişisel Bilgi Yönetimi çabanız için hangi aracı kullandığınızın (kritik) önemi olmadığını düşünenlerdenim. Piyasadaki seçenekler o kadar çok, kabiliyetleri de öyle ileri ki hangisini kullanırsanız kullanın yanılamazsınız. Hepsi çok iyi.

Fark detaylarda. Kimi belli bir kullanım şekline, kimi farklı kullanıcı alışkanlıklarına yatkın. Kimi daha hızlı, kimi daha çok amaçlı, kimi daha güvenli. Kimi yazmayı ve düşünmeyi, kimi dağınık düşünceleri bir araya toplayıp onlara kolayca ulaşmayı kolaylaştırıyor. Yani aslında kullanacağınız programı seçmek için (yazmak, üretmek ve not alma konusundaki) ihtiyaçlarınızı iyi analiz edip buna göre bir araç tercih etmek ve seçtiğiniz araçla sabırla ilerlemekten başka yapmanız gereken bir şey yok.

Bültenimizin onaltıncı sayısında bu bağlamda karşımıza çıkabilecek araçların büyük bölümünü kapsadığını düşündüğüm üç kişisel bilgi yönetimi aracını karşılaştıracağız: Obsidian (bağlantılı not yazma aracı), LogSeq (Outliner - anahat blok bazlı not alma aracı) ve Coda (Veritabanı odaklı bilgi yönetimi aracı). Elbette bunlar dışında da çok sayıda araç var ama bunları incelediğimizde temel fonksiyon olarak seçeneklerin %80'ini kapsadığımızı düşünüyorum.

Obsidian

Obsidian'a not alma programı dersek haksızlık etmiş oluruz; onu daha çok yazma odaklı bir araç olarak tarif edebiliriz. Obsidian'ın sahip olduğu geniş kapsamlı temel özelliklerini kullanmak keyifli ve hızlı bir deneyim. İhtiyacınıza göre devreye aldığınız eklentilerle daha da verimli hale geliyor. Topluluk eklentileri adı verilen ek fonksiyonlar o kadar çok ki sahip olmasını isteyebileceğiniz hemen her özelliği eklemek mümkün: Notunuzu bir zihin haritasına benzer şekilde görüntülemek (Mindmap eklentisi), diğer notlarınızı belirli özelliklere göre tablolarla toparlamak (Dataview eklentisi) gibi ileri seviye fonksiyonların yanında "yazma ortamım bana daktilo yazıyormuş hissi versin" (Typewriter eklentisi) gibi basit ama etkili özellikler eklemek en güçlü özelliklerden biri.

Obsidian'ın liderliğini üstlendiği bağlantılı notlar yaklaşımının en kritik katma değeri yazma esnasında daha önce yazmış olduklarınızdan faydalanabiliyor olmak. Bunu yapmak için tek yapmanız gereken üzerine konuşmak, düşünmek, geliştirmek istediğiniz kavramları birer not olarak yaratmış olmak.

Bu konular ve örnekleri yazarak ifade edilince fazla teorik kalıyor. Aşağıdaki videoda öncelikle Obsidian ve yukarıda bahsettiğim 'daha önce yarattığınız içeriğe kolay ulaşıp onu farklı bir bağlamda kullanmak' örneğini canlı olarak anlatmaya çalıştım. Videonun geri kalan bölümlerinde benim için iki diğer favori yazılım olan Logseq ve Coda'nın en güçlü özellikleriyle incelenmesi ve karşılaştırılmasını bulacaksınız:

Logseq

Logseq (daha çok bir yazma aracı olan Obsidian'ın aksine) tam bir not alma programı: Kısa kısa ve parça parça yazmayı teşvik eden, günlük (takvim) odaklı yapısı sayesinde bu notu hangi konu başlığı altına koyayım diye düşünmeden akıcı bir şekilde not almanızı sağlayan bir çözüm.

Bu özellikler sayesinde gün içinde karışık gündemlerle uğraşırken "şunu unutmamam lazım" sınıfına sokacağınız her şeyi bir takvime yazar gibi yazıyorsunuz. Aldığınız nota ihtiyacınız olduğunda, eğer hangi gün yazdığınız konusunda bir fikriniz varsa o gün(lere) geri gidip notunuzu bulmanız ve hatta aynı dönemde benzer konuda almış olduğunuz diğer içeriğe ulaşmanız kolay. Takvimsellik önemli, ama Logseq açısından sadece başlangıç seviyesi bir özellik. Logseq aynı zamanda bir Outliner, yani aldığınız parça parça notlar (birer nokta, İngilizce adı ile birer 'bullet point' olarak) hiyerarşik bir ilişki içinde kurgulanabiliyor. Örneğin bir yapılacak (to-do) listesi hangi projenin altına yazdıysanız orada görünüyor. Ya da bir kişinin ismini görüntülediğinizde, o kişiye ait notu hangi bağlamda aldığınızı görüntülemeniz çok kolay çünkü muhtemelen onu ilgili noktalardan (bullet-point'lerden) birinin altına yazmış olacaksınız (örneğin X firmasında çalışan Y kişisi gibi).

Günlük hayatımızda çok genel olabilecek konu ve kavramları birbirinden ayırmak için büyük kolaylık: Bir fikir not ettiniz bir kenara ama onu hangi projeniz kapsamında düşünmüştünüz? Ya da uzun bir numara dizisi kaydettiniz kenara hızlı olarak, peki bu numara nedir, vergi no mu, telefon mu? Öyle ise hangi şirkete ait? Okuduğunuz kitaptan bir alıntı yaptınız, ama acaba hangi anlamda hoşunuza gitmişti?

Yukarıdaki videoda Logseq'in takvime yazdığınız küçük notları hangi yöntemlerle kolayca bulabileceğinize, yani tekrar kullanmak isteyebileceğiniz bilgiye ulaşmanın kolaylığına dikkat çekmeye çalıştım.

Diğer taraftan outliner türü not alma yazılımlarını kullanırken dikkat etmemiz gereken bir konu var: Aldığımız notları doğru şekilde etiketlemek ya da ilişkilendirmek. Notlar arasında bağlantı kurma mantığı Obsidian'la hemen hemen aynı olan Logseq'in notları saklama şekli çok farklı: Onları belirli gruplara ayırmak için klasörlere koymak gibi bir seçenek yok. Tüm notlar herhangi bir hiyerarşi olmadan aynı düzlemde yer alıyor. Aralarındaki tek ilişki sizin kurduğunuz bağlantılar ve verdiğiniz etiketler.

Dolayısıyla Logseq'i verimli kullanmanın ön şartı notlarınızı yazarken iyi etiketlemeniz ve bağlantılamanız. Bu durum kişisel bir iş akışı ya da sisteme sahip olmanın önemini ortaya koyuyor.

Benim görüşüm: Günlük not alma konusunda Logseq (ve benzeri blok bazlı outliner türü araçları, mesela Roam Research) en iyi seçenek. Ama eğer kişisel açıdan bir akış (sistem) belirleyip kurmaya, bunu da benimseyip kullanmaya enerjiniz yoksa bu güçlü araçlardan alacağınız verim kısıtlı olur.

Coda

Yukarıdaki iki araçtan farklı, not alma aracından çok günlük iş hayatımızda ihtiyacımız olan karmaşık sistemleri kurup işletmeye yönelik bir yapısı var Coda'nın. Piyasada daha çok Notion ile tanınan bu tür yazılımlar, veritabanı yapısının gücünü sıradan kullanıcıya sunuyor; yani çoğu vakada bir yazılımcı tutmanız gerekecek işleri kendiniz yapabiliyorsunuz.

Yukarıdaki videoda çok basit bir ajans sistemi kurmaya çalıştım: Bir Sosyal medya ajansının paylaşımlarını belirli müşteriler, projeler ve takvim üzerine yerleştirip, planlayıp görüntülemenin ne kadar basit bir süreç olabileceğini göstermeye gayret ettim. Videonun uzamaması açısından fazla detay yaratmadığım bu sembolik sistemde bu tür bir ajansın ihtiyacı olan tüm süreçleri kurgulamak ve kayıt altına almak, takip etmek isteidğiniz bütün değişkenleri raporlamak mümkün. Bu kavramlar için yazılım sektörü ERP (Enterprise Resource Planning) yazılımları adını veriyor. Coda ve benzeri yazılımlar bu işlevi şirket içinde varolan insan kaynağı ile kurmak ve işletmeyi mümkün hale getiriyor.

Bu tür sistemlerinizi kendiniz tasarlayıp hayata geçirmenin, yani yaygın tabiri işe "şirket içinde çözmenin" tek faydası zaman ve maliyet avantajı değil. Bu sistemleri kendimiz kurarak hem kendi işimize daha hakim oluyor ve ileride yapmak istediğimiz geliştirimleri kendi ekibimizle yapıyor, hem de işleyiş açısından daha sürdürülebilir bir yapıya sahip oluyoruz. Çok sayıda kurumsal yapıya danışmanlık yapmış biri olarak söylüyorum: Bu iki avantajı küçümsemeyin. Bunlar büyük yapıların içinde bile büyük maliyetlerle ve çok zor çözülen sorunlar.

"Ben yapamam, anlamam..." bariyeri

Not alma konusunda Obsidian ve Logseq'in sunduğu bağlantı yaratma, etiketleme ve organizasyon kabiliyeti kişisel bilgi yönetimi bağlamında ne kadar büyük bir devrimse Coda ve benzeri yazılımların sunduğu "kendi işini kendin hallet" imkanı da o denli bir büyük bir kazanım.

Diğer taraftan bu tür yazılımları verimli olarak kullanmanın önünde bir bariyer var: "Ben yapamam, anlamam o işlerden..." ön kabulü.

Bir çoğumuzda zamanla oluşmuş olan, farklı seviyelerde yaşanan ve haklı nedenleri olan bu düşünce biçimi üzerine yorum yapmak zor; kişisel bir konu. Ama benim bir çok vakada yaşadığım deneyim, bu önyargının üzerine gidip biraz sabır ve kararlılıkla çözmeye çalışmanın, not almayı sadece not tutmak olarak bırakıp ondan yeterince faydalanmamayı kabul etmekten ya da işinizi başkasına yaptırmaya çalışmaktan çok daha anlamlı bir çaba olduğu yönünde.

Tecrübeyle sabit: Yaparsanız oluyor.

Selam ve sevgilerimle.
Yalçın Arsan
Aralık 2023