Kişisel Bilgi Yönetimi Bülten 14: Not almak için bir sistem yaratma denemesi: YEKK

Bültenimizin bu sayısında uzun süredir ertelediğim bir konuya giriş yapmaya çalışacağım: Not almak ve yazmak için kullanacağımız bir Sistem geliştirmek.

Yıllardır not alan ve bu notları projeleri için kullanan biri olarak önceleri bu konunun fazlasıyla kişisel olduğunu, herkese genellenebilecek bir sistem arayışının gerçekçi olmadığını düşündüm. Bu konuyla ilgilenenlerin ihtiyaçları, kullanım amacı, bağlamı, yetkinlikleri ve yatkınlıkları farklıydı. Var olan sistemleri incelediğimde faydalı bulmakla birlikte nedense bir (ya da birden fazla) noktada kendi akışıma uygun olmayan yanları rahatsız etti. Fazla büyük bir işti sistem yaratmak; ben de onsuz devam ettim.

Diğer taraftan bu sistem eksikliği hissiyatı sürekli devam etti; belirli bir süreç olmadan üretmeye çalışmak ve yazmak mümkün olsa da verimli olmayan bir çabaydı. 2020 ve sonrasında, özellikle dijital araçların yaygınlaştığı yıllarda bu konuda bir adım attım: Edindiğim deneyim, yaptığım araştırma, okuma ve gözlemlerden yola çıkarak kendimce bir sistem kurdum.

Bunu yaparken "nasıl bir sistem olmalı?" diye düşünmemeye özellikle gayret ettim. Çünkü teorik olarak nasıl olması gerektiği üzerine düşününce, fazlasıyla ideal olmaya çalışan yaklaşımlar çıktı karşıma: Herkesin her amacına hizmet etmeye çalışan, ama çoğu zaman çelişen bu amaçlar nedeniyle hiç bir boyutta derinleşmeyen, zorlayınca işleyen ama belirli açılardan eksik kalan çözümler. Kendi sistemimi kurma sürecinde genel yaklaşımın tam tersi bir yöntem kullanıp her sorunu çözmeye çalışmadım. Kendimi hiç kısıtlamadan çalıştığımda doğal yoldan oluşan akışı kayıt altına alıp hangi aşamalardan oluştuğunu tesbit etmeye çalıştım. Küçük adımlarla başlayan, adım adım evrilen son iki yıldır kullandığım hale yavaş yavaş gelen bir sistem ortaya: Dört kademeli bir Fikir geliştirme & not alma sistemi, kısaca YEKK.

YEKK: Yakala, Etiketle, Kategorize et, Kullan

Sistemimiz şu dört aşamadan oluşuyor:

1. Çalakalem not: Herhangi bir yöntem kullanarak kaydettiğimiz ilk içerik (Yakala)
2. Taslak: Daha iyi tanımlı ama hala taslak seviyede, notlar, etiket ve bağlantılar yardımıyla şekillenmeye, anlam bütünlüğü tam olmasa da netleşmeye başlayan görüşler. (Etiketle)
3. Düşünce: Bir konu üzerinde düşündükçe oluşan, anlam bütünlüğü olan ama kesin ve nihai olmayan, daha çok deneysel olarak tarif edilebilecek kişisel önermelerin kullanıldığı içerik. (Kategorize et)
4. Fikir: Olgunlaşmış, ilişkilenmiş, kişisel bazda test edilmiş, iyi tarifli, net görüşler, bakış açıları. Düşünce ve nottan bir ileri seviyede olacak bütünlüğe sahip değerli içerik. (Kullan)

Temel Amaç: Fikir Geliştirmek

Doğal yoldan oluşan sürecin adımları tekil olarak kendini yeterince tarif ettiğini düşünüyorum. Sistemin amacını tarif etmem gerekirse iki boyuttan bahsedebilirim:

• Öncelikli amaç: (Not almak yoluyla) fikir geliştirmek
• İkincil amaç: Aldığınız notlara kolay ulaşım sağlayacak bir sisteme sahip olmak

Bültenin bu sayısında ilk amaca, yani not alarak fikir geliştirme boyutuna odaklanacağız. Bunun nedeni önemli: Bu sistem öncelikle üretmek için düşünüldü; bilgiyi kaybetmemek, hatırlamak için değil.

Diğer taraftan bulmayı ve hatırlamayı tamamen de gözardı etmiyorum: Üretmenin önemli bir şartı kaydettiğinizi kolay bulmak olduğu için dolaylı olarak bu amaca da hizmet ediyor. Önerdiğim süreç, düşünsel üretimi kolaylaştıracak bir akış önerirken bilginin organize edilmesi sürecini optimize etmeyi ikincil derece kazanımlarından biri olarak görüyor. Yani bu sistemle notlarınızı şöyle klasörleyin / klasörlere koymayın ama şöyle organize edin vb detaylarına (henüz) girmiyorum.

Hangi programı kullandığınızın önemi yok

Aynı şekilde hangi yazma ya da not alma aracını kullandığınızın da önemli olmadığı bir akış tasarlamaya çalıştım. Elden geldiğince araç bağımsız, akış odaklı bir sistem arayışındayım. Şu varsayımdan yola çıkıyorum: Herkesin çalışma, düşünme, anlama ve üretme şekli farklı.

Diğer taraftan araçları da zaman zaman konuşuyor olacağız. Zira iş akışlarımızı belirleyen unsurlardan önemli biri kullandığımız araçlar ve yazılımların özellikleri. Dolayısıyla amacım, her iki boyutu da gözden kaçırmadan bir denge bulmak, araçları merkeze koymayan ama onları nasıl kullandığımızla ilgili ipuçları barındıran bir içerik oluşturmak. Modern not alma araçlarının (Obsidian, Logseq, Upnote, Notion, Roam Research vb) kabiliyetlerine uygun ve hepsiyle beraber kullanılabilecek bir akış olmasına çalışıyorum.

Bu noktada süreci somutlaştırmak için bir video kullanacağım. Sistemin çalışma şeklini kısaca özetlemek gerekirse: Önce düşünceyi onu yazılı ifade edecek kapsamda yakalıyor, onu diğerleriyle ilişkilendirerek adım adım rafine ediyor, son olarak gerçek anlamda kullanıyoruz. Kullanma adımı önemli çünkü kullanmak demek hayata geçirmek ve paylaşmak demek. İnsan ancak başkalarıyla paylaşacağı bir fikri gerçekten tutarlı hale getiriyor. Kendimize sakladığımız bir çok içerik (çoğunlukla) olgunlaşmamış halde kalıyor.

Çelişki: Daha çok biliyor, ama daha az anlıyoruz!

Eskiye göre daha çok biliyor, ama daha az anlıyoruz artık: Bilgiye ulaşabilmek kolaylaştıkça katma değeri azaldı. Kişisel bilgi yönetimi adı altında yaptığım çalışmaların amacı bu gidişatı tersine çevirecek bir hareket yaratmak: Eğer bilgi toplumu olmak gibi bir idealimiz varsa ya da en azından bu hedefe inanıyorsak bireysel anlamda yapabileceğimiz çok şey var. Modern çağın bize sağladığı araçlar ve teknoloji bunu yapmamıza imkan veriyor. Bilgiyi verimli kullanmak ve onunla hem bireysel hem de toplumsal anlamda değer yaratmak mümkün. Bunu yapmak için yazar, akademisyen ya da ünlü bir kişi olmamıza da gerek yok; var oluş halimiz yeterli.

Ama değişimin farkına varmalıyız: 21 yy'daki bilginin miktarı, şekli ve bağlamı değişti, dolayısıyla fayda yaratması için önce onu dizginlememiz gerekiyor. Adeta kontrolsüz halde dolaşan bir varlık haline gelen bilgiyi ne amaçla, hangi bağlamda kullanacacağımızı keşfetmenin yolu, kişisel boyuttan başlamaktan geçiyor.

Sevgi ve saygılarımla
Yalçın Arsan - Ekim 2023