Kişisel Bilgi Yönetimi Bülten 7 - Görselliğin önemi

2022 Aralık kişisel bilgi yönetim sistemlerinde görsellikle ilgili fonksiyonların devreye alındığı bir ay oldu. Yaygın kullanılan araçlardan Obsidian, 'Canvas' isimli yerleşik görsel not yaratma eklentisini, Logseq ise 'Whiteboard' adlı fonksiyonu duyurdu. Bu gelişme tesadüf değil: Deftere aldığımız notların yanında çizim ve hatta resimler kullanmak nasıl doğal bir alışkanlığımız ise dijital not alırken görselliğin sağladığı özgürlüğü kullanmak da aynı potansiyele sahip. Yılın bu son bülteninde benzer özelliklerdeki bu iki örnekten giderek, görselliğin notlarımıza kattığı değeri inceleyeceğiz.

Obsidian Canvas

Yerleşik (native) Obsidian eklentilerinden biri olan ve Türkçe yazılışıyla 'Kanvas' olarak ifade edeceğimiz fonksiyon (yata ve dikey olarak) sınırsız olarak genişletebileceğiniz bir not alma alanı. Onu büyük bir kağıt ebadı olarak gördüğümüz A3'ten daha büyük, hatta devasa alana sahip bir resim tuvali gibi düşünebiliriz.

Kanvas'ın temel amacı satırlara sığdıramadığınız fikirleri büyük zihin haritalarıyla sergilemek.

Bu haritalar farklı öğeler barındırabiliyor:

1. Metinler
2. Resimler
3. Daha önceden aldığınız notlara bağlantılar
4. PDF'ler
5. Videolar, ses dosyaları gibi medya
6. Gömülü (yani tamamen çalışan) ve fonksiyonel halde web sayfaları

Yani aklınıza gelen fikirleri geldiği gibi metne döküp büyük bir hacmin içine yerleştirdiğiniz küçük notlar olarak (minik post-it'leri yapıştırdığınız bir panı gibi) yerleştirebilir ya da onu çağrıştıran resimler ekleyip altına size düşündürdüklerini yazabilirsiniz. Bunların arasına daha önce aldığınız notlarınızdan bazılarını ekleyebilir ya da onlara bağlantılar vererek oluşturduğunuz kanvas'ta yer almalarını sağlayabilirsiniz.

Konu görsellik olunca mesajı bir görsel yardımıyla ifade etmek daha doğru olacak: Aşağıdaki kanvas Cookie tarifleri içeren yazılı notların fotoğraf & videolarla beraber kullanımına güzel örnek:

Bir örnek daha verelim: Aşağıda ise Çağlar Ongan isimli Obsidian kullanıcısı Türk bir mimarın üzerinde çalışmakta olduğu proje için hazırladığı Kanvas'ı bulabilirsiniz.

Obsidian'ın Kanvas eklentisi, özelikle metin dosyalarının yarattığı not alma ortamını belirli amaçlar için, tabir yerindeyse, "sığ" bulanlarımız için. Bu sığlığı aşmak için metin, görsel ya da diğer öğeleri geniş bir yazı tahtası üzerine istediğiniz düzenle yerleştirmenizi sağlarken, aynı zamanda eski notlarınızla bağlantılar kurmanızı da sağlayarak sahip olduğu not alma eko-sistemine önemli bir katkı sağlıyor: Kurduğunuz not sisteminden kopuk olmayan, esnek ve sonsuz genişlikte bir not alma ve görüntüleme ortamı. Bu ortamın sunduğu avantajların gerçek anlamıyla algılamak için kullanmaktan daha iyi bir yol düşünemiyorum. Sizler için seçtiğim en kapsamlı ilk kullanım videolarından biri olan Nick Milo'nun eklentiyi tanıttığı videoyu aşağıya ekliyorum; çok yakında Türkçe dilde ben de böyle bir video paylaşmayı planladığımı aktarmış olayım:

Logseq'in görsellik çözümü: Whiteboard

Not alma araçları arasında sahip olduğumuz seçeneklerden bazıları yavaş ama emin adımlarla rakiplerinden ayrışıyor. Bunlardan ilki hemen her bültenimizde yer verdiğimiz Obsidian ise diğeri de outliner (yani anahat) odaklı Logseq. Tahmin edeceğiniz gibi Logseq de geçen ay içinde benzer bir çözüm ortaya koydu: Whiteboard, yani 'Beyaz Tahta'.

Logseq'in 'Beyaz Tahta'sı hemen hemen Obsidian'ın Kanvas'ı ile aynı özelliklere sahip: Sınırsız ebada sahip bir tahta üzerine notlar alabiliyor, bunları birbirine bağlayabiliyor, eski notlarınıza (ya da paragraflarınıza) bağlantı verebiliyor, resim, pdf ve hatta web sitelerini gömülü olarak ekleyebiliyorsunuz. Görsel açıdan aradaki tek ciddi fark Logseq'deki Beyaz Tahta üzerinde çizimler yapma imkanı sunuluyor olması.

Diğer taraftan biraz daha derinden inceleyince Obsidian ve Logseq'in temel fark olan dosya bazlı / blok bazlı notlar kullanma ayrımı üzerinden gelişen temel bir kullanım farkı olduğunu görmek mümkün. Obsidian Kanvas'ında sadece dosyalara bağlantı verilebilirken Logseq'de dosyaların içindeki her bir bloğa (paragrafa) ayrı ayrı bağlantı verilebiliyor. Yani Logseq tipik karakteristiği olan anahat aracı olma niteliğini, görsel not alma özelliğine de yansıtmış: En küçük bilgi birimi olan her bir bloğu Beyaz Tahtanız üzerine görüntüleyebilirsiniz.

Bunun anlamı şu: Görselleştirmek istediğiniz dökümanınız için Logseq'de daha odaklı, Obsidian'da daha genel bir referans verme aracına sahipsiniz. Aşağıda Logseq'in resmi tasarım ekibinden bir çalışanın gözünden Beyaz Tahta özelliği ile ilgili hazırlanan videoyu bulabilirsiniz.

Hepsinden önce Excalidraw vardı

Aslında görselliğin gücünü kullanma fikri, not almak için kullandığımız araçlar için tamamen yeni bir konu değil; Obsidian'a eklenti olarak yükleyebildiğiniz, Logseq'de ise yerleşik olarak "draw" komutu ile devreye alabildiğiniz Excalidraw fonksiyonu bir yıldan fazla zamandır kullanılabiliyor. Diğer taraftan aslında tamamen ayrı bir uygulama olan Excalidraw'un bu uygulamalardaki fonksiyonu daha çok yazıyı el-yazısına çevirerek daha rahat algılanır & okunur ve görsel açıdan da daha sempatik olmasını sağlamaktı. Ayrıca Excalidraw'da diğer dosya ya da paragraflara bağlantı vermek, resim dışında diğer medyaları eklemek gibi özellikle daha kısıtlıydı. Dolayısıyla bu yeni görsellik araçlarını Excalidraw ile karşılaştırmak tam doğru bir kıyas olmaz: 'Kanvas' ve 'Beyaz Tahta' her iki araç için de daha ileri bir entegrasyon ve kullanım alanı sunuyor.

Yine de bana göre hala özgün bazı fonksiyonlar sunan bu enteresan fonskiyon hakkında notları görselleştirmek alanında büyük emek harcayan Zsolt Viczián'ın Excalidraw'la ilgili çok sayıda videosundan birini bilginiz için ekliyorum; Zsolt'un bu alandaki adanmış gayretinin sıkı takipçilerinden birisiyim.

E-Bültenimizi taşıyoruz: Revue Kapanıyor!

Bu ayki bültenimizi bitirirken önemli bir bilgi vermem gerekiyor: Twitter'ın kendi girişimi olan ve sizlere bu e-bülteni iletmemi sağlayan altyapı olan Revue 18 Ocak itibarıyla kapanıyor. Kesin bir bilgi olmamakla beraber muhtemelen Elon Musk'ın Twitter'ı satın almasıyla alınan bu karar bu kuruma güvenen birçok kişi de gibi beni de hayal kırıklığına uğrattı. Diğer taraftan hayat devam ediyor ve bu duruma kalıcı bir çözüm bulmak için elden geleni yapıyor ve en doğru alternatifi bulmaya çalışıyorum.

Dikkate aldığım ilk çözüm E-bültenimizi Ghost isimli platforma taşımak. Ghost hem web sitesi yayınlama aracı hem de e-bülten ve üyeliğe dayalı içerik barındırma gibi fonksiyonları tek çatı altında toplayan bir çözüm. Henüz tam karar vermemiş olmakla beraber ilk bakışta kişisel web sitemin içeriği ile e-bülten için harcadığım emeği tek bir noktada birleştirmek fikri anlamlı görünüyor. Bu konuda 1 Şubat tarihli bültenimizi muhtemelen farklı bir hizmet sağlayıcıdan alacağınızın bilgisini vermek istedim.

Ocak ayı için verebileceğim diğer bir haber de ay içinde yapacağımız online buluşmayı Twitter Spaces yerine, kendime kurduğum (ikinci üniversite programı) ders çalışma sistemimi nasıl yapılandırdığımı anlattığım görüntülü bir web semineri (muhtemelen youtube canlı yayını) şeklinde olacağı bilgisi.  E-Bültenimizi taşıma işini bitirdikten hemen sonra yeni kanalımızı kullanarak bu canlı yayının tarihi ve katılım için gereken diğer bilgileri paylaşacağım.

Herkesin geçmiş yeni yılını kutlar, bizim için anlamı olan bilgiyi kolay kullanılabilir hale getirdiğimiz kişisel sistemlerimizi kutlayacağımız bir yıl olmasını dilerim.

Sevgi ve Saygılarımla

Yalçın Arsan, Ocak 2023