Kişisel Bilgi Yönetimi Bülten 2 - Obsidian'ın temelleri .
Kişisel bilgi yönetimi e-bültenimizin ikinci sayısında adına bilgi dediğimiz kavramın bireysel açıdan anlamı ve bize neler sağlayabileceği üzerine konuşacak, bu amaçlı kullanılabilecek yazılımlardan Obsidian'ın temel özelliklerine değinecek ve bilgimizi yönetmek için bir sistem kurmanın önemini tartışacağız.
Birey için bilgi: Ne işe yarar?
Yolculuk hoş bir duygu yaratır ya insanda; işte yol arkadaşımın bilgi olduğu bir yolculuğa çıktığımı düşünmek bana öyle hissettirdi. Önce şu sorunun yanıtını aradım: Benim için bilginin anlamı ne? İlk bakışta basit görünen bu sorunun yanıtının sandığımdan karmaşık olduğunu fark ettim. Araştıran, okuyan, düşünen ve üreten herkes gibi ben de sürekli bilgi ile uğraşıyorum. Sadece o kadar da değil, bilgi sayesinde sahip olduğum fikir, düşünce, yöntem ve yaklaşımlar da bu uğraşın parçası. Bunlarla düşünüyor, karar veriyor ve üretim yapıyorum. Herkesin yolculuğu farklı; benimki "bilginin hayatımdaki yeri ne kadar büyük!" farkındalığı ile başladı. Fark ettikçe araştırdım, araştırdıkça merakım derinleşti ve 2021 Haziran'da aşağıdaki yazıyı yazdım:
Bilgi Ne İşe Yarar?. Bir süredir Kişisel Bilgi Yönetimi… | by Yalcin Arsan | Çağdaş, Özgün, Yaratıcı ve Türkçe | Medium
Bilgiyi yönetmenin neden bu kadar kritik olduğunu açıklamak kolay değil; uzun süreçler sonunda oluşmuş, çok sayıda yanıtı olan kişisel bir görüş bu. Ama en önemli sebebi kolayca ifade edebilirim…
Bu yazıda hem bilginin modern birey için kritik bir hale geldiğini ifade etmeye çalıştım hem de onu saklamak ve gerektiğinde geri çağırıp kullanmak için var olan yöntemlerden bahsettim. Bu yöntem arayışının, konunun meraklıları için faydalı olacağını umuyorum.
Makaleyi okumayamayanlar için kısa özet: Bana göre üretken bireyin bilgi ile yapabileceklerinin sınırı yok. Diğer taraftan eğer bu bilgiyi yönetmek için bir sisteminiz yoksa bu değerli varlık zamanla içinden çıkılması zor bir karmaşa haline dönüşebiliyor. Ve sistem demek araç demek; araçların amaçlar kadar önemli olduğu bir konu ile karşı karşıyayız.
Kullanılabilecek araçlar: Obsidian
"Bir şeyleri şekillendirmek için kullanmayı tercih ettiğimiz araçlar, zamanla bizi şekillendirmeye başlar".
Tarihte tam olarak kim tarafından söylendiği bilinmeyen özlü bir söz; ama ne kadar doğru! Üzerine konuştuğumuz bilgi bağlamında kullanabileceğimiz öyle çok araç var ki kafa karışıklığı yaratmaması mümkün değil. Bilgisayar kullanmaya başladığım günden bu yana denediğim onlarca program arasından zamanla tercih ettiğim birkaç yazılımdan birini anlatarak devam ettim bu yolculuğa: Obsidian.
Obsidian ve Bağlantılı Notlar Yaklaşımı | by Yalcin Arsan | Çağdaş, Özgün, Yaratıcı ve Türkçe | Medium
Obsidian’la olan ilişkimi tarif etmek kolay değil: Hep elimin altında olan bir düşünme, hatırlama ve üretme aracı olarak özetlemeye gayret edebilirim. Ama bu tarif aynı zamanda bir yazma, okuma…
Kısaca tarif etmek gerekirse Obsidian:
- Basit ve üniversal metin formatı (Markdown) kullanarak not yaratmanızı sağlayan bir yazılım. Bu sayede yarınlarda başka bir metin editörü kullanmak isterseniz sorun yaşamadan notlarınızı aktarabilirsiniz.
- En önemli özelliği notlar arasında 'wiki' türü bağlantılar yaratmakla ilgili çok sayıda çözüm sunması: Notların bütününe olduğu gibi parçalarına bağlantı ya da referans vermek, bir notun içinde bir başka notu ya da notun ilgili bölümünü görüntülemek mümkün.
- Dosyalar lokal (bilgisayarınızın hard diskinde) saklanıyor. Bunun anlamı internet bağlantısına ihtiyaç duymaması ve dolayısıyla güvenli ve hızlı olması.
- Tamamen ihtiyacınıza göre şekillendirilebilen esnek arayüzü, aynı anda çok sayıda notu açıp üzerlerinde çalışabilme kabiliyeti, etiketleme çözümleri, tercih ederseniz notlarınızı klasörlerde saklayarak gruplama imkanı ve notlarınız arasındaki bağlantıları dev bir grafikte görüntülemenizi sağlayan çözümleri diğer önemli özellikleri.
Bu yazının en önemli boyutu bir çözüm olarak Obsidian'ın varlığından bahsetmek ise diğer de bilgiyi saklamak ve kullanmak amaçlı kullanılabilecek yaklaşımlardan biri olan "bağlantılı notlar" kavramı ve sağladığı sıra dışı faydalar üzerine konuşmaktı. 1960'lı yıllarda Alman Sosyolog Niklas Luhmann'ın sadece kağıt, kalem ve bol çekmeceleri olan bir dolap ile yarattığı Zettelkasten (Not Kutusu) metodu ile hayat bulan bağlantılı notlar yaklaşımı aslında beynimizin çalışma şeklinden ilham alıyor. İnsan beyni tam bu şekilde çalışarak, yani bilgi parçalarını birbiri ile bağlayarak düşünüp hatırlıyor. Bu bakış açısına göre bu bağlantılama aksiyonunu beynimizi aşacak bir boyuta taşıyabilirsek sahip olduğumuz bilginin bulunabilirliği ve dolayısıyla kullanılabilirliği artırıyor.
Temel argüman şu: Beynimizin yaptığı işi yapacak dijital bir sistem kurmak ve bu sistemi kullanarak bilgiyi saklamak, onunla düşünmek, karar vermek ve onu çoğaltmak (yeni içerik üretmek) mümkün. Özellikle yurtdışındaki kişisel bilgi yönetimi meraklıları bu kavramı "ikinci bir beyin yaratmak" olarak tarif ediyorlar. Tam olarak hemfikir olmasam da belirli oranda benim de desteklediğim bir bakış açısı; ilerleyen yazılarda 'ikinci beyin' konusu üzerine konuşmaya devam edeceğiz.
Son on yılda yaygınlaşan çok sayıda not alma çözümü (örn: Evernote, Microsoft One Note vb) 'lineer' çalışan, yani fiziksel bir defteri andıran not alma çözümleri arasından bağlantılama, esnek şekilde gruplama ve görüntüleme kabiliyetleri ile ayrılan Obsidian, en güvendiğim yol arkadaşlarımdan biri. Kullandıkça aslında ne çok ihtiyaç duyduğumu fark ettiğim ama temel özelliklerinin ötesine geçmeye başladığınızda karmaşıklaşmaya başlayan bu program üzerine zamanla daha da odaklandım ve Ocak ayında onunla yapılabilecekleri biraz daha somutlaştırmak amacıyla herhangi bir konuyu araştırıp yazmak üzerine odaklı yeni bir yazı daha yazdım:
Obsidian ile Araştırmak ve Yazmak | by Yalcin Arsan | Medium | Çağdaş, Özgün, Yaratıcı ve Türkçe
Bilgiyi yönetme fikrimin temelinde onu nasıl kullanmak istediğimle ilgili bir bakış açısı var: Onu hayatımdaki önemli değerlerden biri olan 'üretkenlik' mekanizması olarak kullanmayı hayal ediyorum.
Kullandığınız araç ne olursa olsun kişisel bilgi yönetimi çabası ile hayatınıza bir çok yeni kavram giriyor: Bağlantılı notlar, etiketler, referanslar, içerik haritaları, üst seviye notlar ve bunların kullanım alanları. Hepsini birden anlamak, yorumlamak ve tek bir adımda hayata geçirmek kolay değil. Dolayısıyla yukarıdaki yazı ile somut bir örnek üzerinden konuşarak bu yeni kavramları ve bunların ne işe yarayacağını görselleştirmek istedim.
Makaleyi okuyamayanlar için kısa özet: Bilgiyi diğer bilgi parçalarıyla dijital olarak bağlantılamak sayesinde ona ihtiyacımız olduğunda ulaşmak ve ilgili diğer kavramlara ulaşmak kolaylaşıyor. Bağlantıladıkça zenginleşip güçlenen ve daha kolay kullandığınız bir birikim oluşmaya başlıyor. Önemli: Onu verimli kullanmak için günlük akışınıza uyumlu bir sisteme ihtiyacınız var. Bu sistemi kurgulamak için de ihtiyacı doğru tarif etmek gerekiyor: Bilgiyi üretmek mi, arşivlemek mi yoksa düşünmek ve karar vermek için mi kullanacaksınız? Obsidian'ı hala aktif olarak kullanmaya devam ediyorum. Farklı konularda değişik araçlar kullandığım da oluyor ama özellikle "araştırmak ve yazmak" için en kullanışlı araç olduğunu söyleyebilirim.
Şimdi nereye?
Kişisel Bilgi Yönetimin önemli boyutlarından biri 'kişisel' olma boyutu. Yani kullanacak kişinin ihtiyacına göre şekillenmesi. Eğer bunu doğru belirleyip uygun aracı seçmezsek iş zorlaşıyor. Yakın çevremde en sık gördüğüm sıkışma noktası amacı doğru tarif etmeden aceleyle hareket etmek ve kısa vadeli ihtiyacı gideren bir sistem kurmak. Bu yaklaşım ilk aşamada hızlı bir rahatlama sağlıyor ama zamanla farklı çözümlerle desteklemek zorunda kaldığınız bir deneyime dönüşüyor; üç odalı bir eve ihtiyacınız varken tek odalı bir çözümle idare etmek ve bir süre sonra yeni evinize de sığamama sorunu yaşamak gibi bir deneyim. Bu süreci birkaç defa baştan yaşamış biri olarak şu soruları vurgulamadan edemiyorum: Aldığınız notlarla ne yapacaksınız? Onları nasıl kullanmayı hayal ediyorsunuz? Bu sorular üzerinde düşünmek, kuracağınız sistemin sağlığı ve sürdürülebilirliği açısından faydalı oluyor.
Bu temel analizi yapmanın bir nedeni de kullanabileceğimiz araçlar açısından çok sayıda seçenek olması. Benim önerim (eğer sıfırdan başlıyorsak) en küçük ve basit araçla başlamak ve işimizi ne kadar gördüğünü test etmek. Bu sayede kendimizi çok güçlü ama kullanmadığımız birçok özelliği olan programları öğrenmek zorunda kalmaktan kurtarabiliriz. Diğer taraftan eğer not almak konusunda deneyimliysek ve bugüne kadar çok sayıda araç kullandıysak bu deneyimlerimizden öğrendiklerimizi analiz edip doğru aracı seçmek mümkün.
Her durumda iyi bir analiz yapmanın faydası var: İlk olarak kullandığınız cihazların işletim sisteminin varsayılan not alma yazılımlarıyla ilgili deneyimlerimizi gözden geçirebilir, bunların hangi noktalarda ihtiyacımızı gidermediğini belirlemeye çalışabiliriz. Örn: Apple Notes, Google Keep ya da Microsoft One Note kullanıyorsanız bunun ötesine geçmek için temel motivasyonuz nedir? Hangi sorunu çözmek için daha geniş kapsamlı bir araca gerek duyuyorsunuz? Bu sorunun yanıtına göre bir aksiyon belirlemek zaman kazandırır.
---
Kişisel Bilgi Yönetimi konusuna ait ilk iki bülten ve paylaştığım makalelerde bilgiyi yönetmekle ilgili potansiyel çıkış noktasını inceleyip çoğumuz için yeni bir kavram olan bağlantılı notlar kavramına giriş yaptık. Bir sonraki bültende not almak için kullanılabilecek çözüm ve yazılımları detaylı olarak incelemeye, hangi aracın hangi amaca daha uygun olduğunu konuşmaya başlayacağız. Tabir yerindeyse "derya - deniz" bir konu bu; üzerine konuşacak çok boyut var. Çok yakında bugüne kadar odaklandığımız kavramsal boyutu arkamızda bırakıp daha teknik ve somut boyutlarına gireceğiz.
Şu ana kadar üzerine konuştuklarımız hakkında yorum ve sorularınızı bekliyorum. Herkes için yeni olan bu konudaki öğrenme araçlarından biri de farklı fikir, deneyim ve özel vakalara dair kurabileceğimiz diyalog. Kişisel bilgi yönetimi herkesin farklı bir ölçek ve içerikle yaşadığı bir süreç; yani birbirimizden öğreneceğimiz çok şey var.
Sevgi ve saygılarımla
Yalçın Arsan - Ağustos 2022
